حکمرانی خوب در سازمان های تأمین اجتماعی

انجمن بین­ المللی تأمین اجتماعی[1](ISSA)، از جمله نهادهای بین­ المللی محسوب می­ گردد که موضوع حکمرانی خوب را در مجموعه رهنمودها و دستورالعمل­های تخصصی گنجانده و با استفاده از تجارب کشورها و مؤسسسات عضو، سالانه آن­ را بررسی و با بازنگری در اختیار اعضای خود قرار می ­دهد.

تنوع شیوه ­های حکمرانی در جهان بازتابی از تفاوت­ ها در تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشورها می­ باشد. با این وجود، موضع و شناخت مشترکی از حکمرانی خوب در جهان وجود دارد که هدف غایی آن  ایفای تعهدات و تضمین پاسخگویی به نیازهای درحال تکامل افراد و جوامع می ­باشد. تحصیلات عالیه و فناوری ­های جدید، انتظارات همگان را برای حاکمیتی پاسخگو و شفاف به همراه بهبود مستمر در عملکرد تأمین اجتماعی افزایش داده است.

مجموعه رهنمودهای ISSA در زمینۀ حکمرانی خوب بر اساس چارچوب راهبردی تنظیم گردیده و مؤلفه­ های پاسخگویی، شفافیت، مشارکت، پویایی و قابلیت پیش بینی را به عنوان ارکان اصلی از میان اصول پذیرفته شده در حکمرانی خوب عنوان می­ کند.[2]

شفافیت دلالت بر قابلیت دسترسی و وصول اطلاعات صحیح، دقیق و به موقع به منظور تضمین آگاهی سهامداران از وضعیت واقعی برنامه­ های تأمین اجتماعی و شیوۀ مدیریتی دارد. در فرآیند تصمیم ­گیری، شفافیت سبب ترویج صداقت، صحت و شایستگی، و ممانعت از تخلف م ی­گردد. آشکارسازی و سادگی قوانین، سیستم ­ها و فرآیندها به تحدید حوزه­ هایی می­ انجامد که در راهبری برنامه­ ها نیاز به اعمال سلیقۀ شخصی دارند.

قابلیت پیش­ بینی به کاربردهای مستمر قوانین، خط­ مشی­ ها و مقررات حمایتی مربوط اشاره می­ کند. با عنایت به ضرورت تبیین، حراست و اجرای مناسب برنامه­ های تأمین اجتماعی، حقوق و وظایف اعضاء و ذی­نفعان، هرگونه تغییرات ناگهانی و غیرمترقبه در نرخ ­های حق بیمه[3]، شرایط برخورداری از مزایا و سایر موارد مترتب می­ تواند به شکلی جدی اعتبار برنامه­ ها را دچار خدشه و تضعیف نماید.

مشارکت دلالت بر آموزش فعال، تعامل وحضور مؤثر سهامداران به منظور تضمین منافع آنان دارد. مشارکت هدفمند سهامداران، وابسته به میزان دسترسی آن­ ها به اطلاعات مؤسسه و ظرفیت ایشان برای درک و عمل بر مبنای اطلاعات مذکور دارد.

پویایی به عنوان عنصر تغییر مثبت در حکمرانی تعریف می­ گردد، در حالی­ که چهار اصل دیگر با هدف تداوم وضعیت موجود به­ کار گرفته می­ شوند؛ پویایی به تغییرات و بهبود وضع موجود تأکید دارد که از طریق انجام فعالیت­ های مناسب­ تر، کارآمدتر و پاسخ به نیازهای رو به تکامل اعضاء و ذی­نفعان، همراه با خلق ارزش ­های جدید حاصل خواهد شد.

چارچوب حکمرانی برای مؤسسات تأمین اجتماعی

غالب برنامه­ های الزام ­آور تأمین اجتماعی توسط قانون، حکم یا اقدامات رسمی دولت شکل گرفته است؛ به عبارتی وظایف مؤسسۀ متولی اجرای برنامه از طریق حاکمیت تعیین می­ گردد. دستورالعمل ISSA، بین "هیئت مدیره" به عنوان نهاد حاکمه و "مدیریت" به عنوان پیکرۀ راهبری برنامه­ ها و اجرای مصوبات هیئت مدیره تمایز قائل می­ گردد.

چارچوب حکمرانی مطروحه در دستورالعمل، بسط و توسعۀ حیطۀ مسئولیت­ های هیئت مدیره و مدیریت در راهبری تأمین اجتماعی می­ باشد. این چارچوب، راهبری تأمین اجتماعی را در چهار حوزۀ گستردۀ حکمرانی تشریح می­ کند: ثبات مالی، سرمایه­ گذاری بدون مخاطره، حق بیمه و پوشش اعضاء، خدمات و مزایای اعضاء، و مدیریت منابع به­ ویژه منابع انسانی و زیرساخت­ های فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT).

دامنۀ حکمرانی مؤسسه توسط قوانین، خط مشی­ ها یا احکام بنیان گذارده می­ شوند. به عنوان مثال، برنامه­ هایی که با استفاده از پرداخت مالیات تأمین مالی می ­شوند دیگر نیازی به جمع آوری پرداخت ­های حق بیمه ندارند؛ برخی دیگر از برنامه­ ها فاقد وجوه ذخیرۀ سرمایه­ گذاری[4] می ­باشند؛ همچنین گاهاً مشاهده می­کنیم بعضی از مؤسسات دارای واحدهایی جهت مدیریت سرمایه­ گذاری­ ها می­ باشند حال آنکه در برخی دیگر از مؤسسات مدیریت سرمایه­ گذاری کاملاً مستقل از بخش راهبری مزایا و حق بیمه اعضاء می­ باشد.

ثبات مالی

هیئت مدیره و مدیریت مؤظف به حفظ سطح کافی بودجه به منظور ارائۀ مزایای وعده داده شده به اعضاء و ذی­نفعان و تضمین اثربخشی هزینه های اجرای برنام ­های تأمین اجتماعی می­ باشند. حفظ ثبات مالی برنامه، توازن حق بیمه­ ها و درآمد سرمایه­ گذاری همراه با پرداخت­ های مزایا از جمله چالش­ های اساسی مدیریت در این حوزه می ­باشند.

سرمایه­ گذاری بدون مخاطره

در برنامه­ هایی با دستور کار سرمایه­ گذاری، هیئت مدیره و مدیریت ملزم به تضمین سرمایه­ گذاری وجوه ذخیره ­ای[5] با رعایت قواعد محتاطانه­ ای همانند سودآوری، ایمنی، نقدینگی و تنوع می ­باشد. تنظیم استراتژی و سیاست­ سرمایه­ گذاری، مدیریت سبد سهام و دارایی- بدهی، اجرای اصل احتیاطی[6]، ارزیابی دارایی­ ها، نمایندگی در هیئت مدیرۀ شرکت­ هایی که مؤسسه در آن ­ها دارای منابع دارایی قابل توجهی بوده، و سیاست­ هایی در خصوص سرمایه­ گذاری­ های متضمن منافع اقتصادی- اجتماعی؛ برخی از موضوعات این حیطه از حکمرانی می­ باشد.

حق بیمه­ ها و پوشش اعضاء، خدمات و مزایای اعضاء

دلیل وجودی مؤسسات تأمین اجتماعی، راهبری حقوق و الزامات اعضاء و ذی­نفعان می­ باشد. گسترش پوشش­ ها، جمع­ آوری حق بیمه­ ها، کفایت مزایا، توزیع مزایا، استانداردهای کیفی ارائۀ خدمات به اعضاء، و ممانعت از تقلب[7] و فساد[8] در برنامه­ ها برخی از موضوعات اصلی در این حوزه می­ باشند.

مدیریت منابع : منابع انسانی و زیرساخت ­های ICT

هیئت مدیره و مدیریت، ضامن ادارۀ مناسب منابع به­ ویژه دسترسی به منابع انسانی قابل اطمینان، و زیرساخت­ های کارآمد ICT به منظور پشتیبانی از عملیات و راهبری برنامه­ ها می­ باشد. مدیریت منابع انسانی شامل جذب، حفظ و آموزش کارکنان متخصص، وفادار و با انگیزه رمز حکمرانی موفق هر سازمانی محسوب می­ گردد. تأمین و جبران نیرو، برنامه ­ریزی سلسله ­ای، ارزیابی کارآیی و شایستگی، تبعیت از منشور اخلاقی کارکنان به عنوان ابزارهای کلیدی در ایجاد انگیزه و مدیریت منابع انسانی مؤسسه در نظر گرفته می­ شوند. موضوعات کلیدی مؤسسه در حوزۀ زیرساخت­ های ICT، شامل حفظ یکپارچگی پایگاه دادۀ اعضاء، ارزیابی سرمایه­ گذاری­ ها در ICT جدید، تطابق سیستم­ های موجود با ICT جدید، و یکپارچگی و مقرون به صرفه بودن سیستم ­های پشتیبان[9] و بازیاب[10]می ­باشد. (کتاب حکمرانی خوب در سازمان های تأمین اجتماعی توسط مؤسسه فرهنگی هنری آهنگ آتیه چاپ و منتشر گردیده است)

 [1] International Social Security Association

 [2] www.issa.int/guidelines

 [3] Contribution  rates